БИОГЕОЦЕНОЗ (био…, гео… ва юн. koinos — умумий) , экосистема — Ер юзининг муайян бир қисми доирасида шаклланган табиат системаларининг ўзаро богланган ва бир-бирини тақозо этадиган мураккаб мажмуи. Жами Биогеоценознинг органик моддалари ва энергия потенциалини яратувчи яшил ўсимликлар Б. нинг асосий компонента ҳисобланади. Биогеоценоз табиатдаги энг мураккаб системалардан бири. Автотроф организмлар (фотосинтезловчи яшил ўсимликлар ва хемосинтезловчи микроорганизмлар) ҳамда гетеротроф организмлар (ҳайвонлар, замбуруғлар, кўпгина бактериялар, вируслар) Б. нинг тирик компонентларига, атмосферанинг Ерга яқин қатлами, ундаги газ ҳамда иссиқлик ресурслари, Қуёш энергияси, тупроқ ва унинг сувминерал ресурслари эса жонсиз компонентларига киради. Биогеоценоз тараққий этиб ва ўзгариб туради. Ернинг жами Биогеоценоз лари мажмуи биосферами ташкил этади.
Биогеоценоз ўз таркибининг нисбатан тургунлиги, бир хиллиги билан ажралиб туради, шу билан бирга уларнинг инсон фаолияти билан яратиладиганлари жуда ўзгарувчан. Ҳар бир Биогеоценоз ягона мураккаб организМни ташкил этади. Шунинг учун унга таъсир этишда Биогеоценознинг ҳамма компонентлари ўртасида вужудга келган алоқадорлик ва ўзаро таъсирини ҳисобга олиш зарур. Биогеоценоз даги бир ёки бир қанча компонентларнинг ўзгариши биогеоценозаро богланишнинг барча мажмуи бутунлигини бузилишга олиб келади. Мае, дунё бўйича қ. х. экинлари ҳосилининг ўртача 25% зараркунанда ва касалликлардан нобуд бўлади. Уларга қарши кимёвий препаратлар қўллаш бевосита ижобий натижалар бериш б-н бирга жиддий салбий оқибатларга ҳам олиб келади ва пировардида инсон томонидан яратилган сунъий Биогеоценоз, яъни агроценоз маҳсулдорлигига салбий таъсир кўрсатади.
Ўрта Осиёнинг қурғоқчил ерларида сунъий Биогеоценознинг шаклланиши (мас, Мирзачўлнинг ўзлаштирилиши) катта аҳамиятга эга бўлиб, инсоннинг табиатга режали равишда таъсир кўрсатишига мисол бўла олади. Ҳар йили сугориладиган ерлар агроценозларидан олинаётган миллионлаб тонна пахтани айтиб ўтишнинг ўзи кифоя. Агроценоз, хусусан пахта агроценози, айниқса, монокультура шароитида содда, паст даражада ривожланган ва шу сабабли нотургун системага айланади. Шунинг учун агроценозларда турлар бўйича хилмахилликка интилиш зарур. Бу йўналишда дала иҳота ўрмон минтақалари барпо этиш, илмий асосланган алмашлаб экишни ўзлаштириш, қ. х. зараркунандаларига қарши курашнинг биологик усулларини қўллаш, яъни агроценозларга фойдали ҳайвонларни, мас, энтомофагларни жалб этиш ва б. маълум аҳамиятга эга. Биогеоценоз ҳақидаги билимлар, техника имкониятлари, хўжалик юритиш иқтисодиёти ва маданияти ривожланган сари Б. таркибидаги агроценозлар экинлар маҳсулдорлигини оширишда янада самарадор бўлади.
Абдукарим Зикирёев.