БИОЛЮМИНЕСЦЕНЦИЯ (био…, юн. lumen — ёруғлик, escent — кучсиз, суст маъносини англатадиган қўшимча) , функционал хемолюминесценция — тирик организмларнинг кучеиз нур ҳосил қилиш хусусияти. Биолюминесценция бактериялар, замбуруғлар, радиолариялар, булутсимонлар, қисқичбақасимонлар, ҳашаротлар, балиқлар орасида учрайди. Биолюминесценция денгиз ҳайвонлари орасида кўпроқ қайд этилади. Биолюминесценция асосида ферментатив оксидланиш реакциялари ётади, кўп ҳолларда реакция натижасида электрон қўзғалган ҳолатдаги маҳсулотлар ҳосил бўлади. Маҳсулотдаги қўзғалиш энергияси маҳсулотнинг асосий ҳолатга квант утиши давомида нур квантлари тарзида сочилади. Hyp ҳосил қиладиган оксидланувчи модда люциферин, жараёнда иштирок этадиган фермент эса люцифераза дейилади. Люциферин ва люциферазалар кимёвий табиати жиҳатидан ҳар хил бўлганлигидан организмлар тарқатадиган люминесцент нурлар ҳам турлича бўлади. Баъзан Биолюминесценция люцифераза иштирокисиз ҳам амалга ошади. Бактерияларда Биолюминесценция биологик оксидланиш билан боғлиқ бўлиб, реакцияда люциферин сифатида флавинмононуклеотид ва ҳар хил органик кислоталарнинг альдегидлари намоён бўлади. Жараён бактериал люцифераза иштирокида амалга ошади. Бактериялар бир секундда 100 квант ажратади. Медузалардаги Биолюминесценцияда кислород сарф этилмайди ва люминесценция махсус оқсил—эквариннинг кальций ионлар билан таъсирлашиши натижасида содир бўлади. Ҳашаротлар (мас, ялтироқ қўнғиз) Биолюминесценция люциферин, АТФ, магний ионлари ва кислород иштирокида махсус фермент—люцифераза таъсирида амалга ошади. Радиоэлектроника эришган муваффақиятлар туфайли Биолюминесценциянинг биохемилюминесценция типи — ўта заиф нур тарқатиш ҳодисаси кашф этилди. Биохемилюминесценция одатда тўқималарда тўйинмаган ёғ кислоталарининг перексли оксидланиш жараёнида спонтан тарзида юзага келади. Биолюминесценция ҳосил қилувчи моддаларнинг жойлашган ўрнига биноан Биолюминесценция ҳам ҳужайра ичида ёки ундан ташқарида юзага келади. Биолюминесценция баъзи организмлар учун сигнал, ўлжани жалб қилиш ёки душман кўзини қамаштириш воситаси, бактерияларда оксидланиш орқали кечадиган фосфорланиш жараёни тезлигини бошқарувчи омил сифатида аҳамиятга эга. Баъзи бир олимларнинг фикрича, люминесценция анаэроб бактерияларда кислороднинг заҳарлаш таъсиридан халос бўлиш воситаси ҳисобланади. И. т. ишларида Биолюминесценцияни қайд этишга асосланган методлар унинг таркибий қисмлари (мас, АТФ, ФМН, НАДН, кальций ионлари ва б. нинг эритмалардаги концентрацияси) ни аниқлашда ўта сезгир метод сифатида иш беради. Тўқималарнинг физиологик ҳолати, ҳаётчанлиги, зарарланиш даражаси, кўчириб ўтказилган аъзоларнинг организм томонидан рад этилиши ёки қабул қилиниши биосферанинг ҳар хил ксенобиотиклар, шу жумладан канцерогенлар билан ифлосланиш даражасини назорат қилиш ҳамда баъзи бир хасталикларни аниқлаш мақсадида Биолюминесценция методи катта аҳамиятга эга.