ДИСПЕРСИЯ

ДИСПЕРСИЯ (лот. dispersio — тарқалиш, сочилиш) — 1) математикада — тасодифий миқдор Д. си; тасодифий миқдорнинг математик кутилиш атрофидаги зичлиги даражасини акс эттирадиган тушунча. Таърифга кўра Д. тасодифий микдор билан унинг математик кутилиши орасидаги айирма квадратининг математик кутилишига тенг.

2) физикада — ўрганилаётган физик катталикнинг тасодифан ўлчанган қиймати унинг ўртача қийматларидан фаркланиши даражаси. Тажрибада эса Дисперсия деб тасодифий ўлчанган қийматларни уларнинг ўртача арифметик қийматидан оғишишлари квадратларининг ўртача арифметик катталиги тушунилади. Физикада, мас, қуйидаги иборалар мавжуд: 1. Электромагнит тўлқинлар Д. си — муҳитда тарқалаётган электромагнит тўлқинлар тезлигининг тўлқин частотаси (тўлқин узунлиги)га боғликлиги. 2. Диэлектрик киритувчанлик Дисперсияси — ўзгарувчан электромагнит майдонга жойлашган модда диэлектрик киритувчанлигининг шу майдон тебранишлар частотасига боғликдиги. 3. Ёругдик Дисперсияси — ёругликнинг дифракцияланиши, интерферен-цияланиши ва икки муқит чегарасида синиши натижасида монохроматик ташкил этувчиларга, яъни спектрга ажралиши. Хусусий хрлда, ёруглик Дисперсияси — муҳитнинг мутлақ синдириш кўрсат-кичининг шу муҳитга тушаётган ёруғлик частотасига боғлиқлигини кўрсатади.