ДИСПЕРСНОЙ АНАЛИЗ — математик статистика усулларидан бири; бир неча омилларга боғлиқ тажрибалар натижаларини таҳлил қилишда, бу омилларнинг қайси бири шу тажриба натижасига қандай таъсир қилишини аниклаш. Бу усулни 1925 й. да инглиз статистик олими Р. Фишер агрономияга дойр тажрибалар натижаларини урганиш учун таклиф қилган. Дисперсной анализнинг асосий масалаларидан бири — тажрибада кузатилган натижаларнинг жами нормал тақсимотга эга бўлган бир хил тасодифий миқцор қийматлари тўплами ёки ўртача қийматлари турлича бўлган нормал тақсимланган бир неча тасодифий микдорлар қийматлари тўплами эканлигини аниклашдан иборат. Дисперсной анализнинг энг содца масаласи тажриба натижаларига кўра бир хил дисперсияга эга бўлган нормал тақсимланган тасодифий микдорлар гуруҳларининг ўрта қийматлари тенглиги ҳақидаги статистик гипотезани текшириш масаласидир. Дисперсной анализда шунга ўхшаш масалаларни ҳал қилишнинг микдорий усуллари ишлаб чиқилган. Mac, агар тажриба ўтказиш мобайнидаги барча ўлчашлар натижаси тенг чикса ва тасодифий хатолар нормал тақсимот қоидасига бўйсунса, у ҳолда якуний натижа махсус (дисперсион тақсимот) жадваллари ёрдамида аниқланади. Дисперсной анализ айниқса қ. х. соҳасидаги турли хил аг-рономик усулларни, янги навларни солиштириш б-н боғлиқ бўлган тажри-баларнинг натижаларини тадқиқ қилишда, шунингдек, иқтисодиёт, техника, биология ва б. соҳаларда қўлланилади.