КАПИЛЛЯР ҲОДИСАЛАР – бирбирига аралашмайдиган жисмлар (мас, қаттиқ жисм билан суюқлик) нинг тегишиб турган чегара сиртида молекуляр кучлар таъсирида юзага келадиган физик ҳодисалар. Mac, суюқлик билан идишнинг ўзаро таъсирида суюқлик сирти ботиқ ёки қавариқ шаклни олади. Жумладан, капилляр (ингичка) найдаги ҳўллайдиган суюқлик сирти ботиқ, ҳўлламайдиган суюклик сирти қавариқ бўлади. Суюқлик сиртининг эгриланиши туфайли ҳосил бўладиган капилляр босим натижасида идиш (мас, капилляр най)даги суюқлик маълум баландлик h га кўтарилади ёки пасаяди. Бунда – Ј – = pgh формула ўринли. о — суюқликнинг сирт таранглик коэффициента, р — суюқлик зичлиги, g — эркин тушиш тезланиши. Баландлик h ни аниқлаш учун суюқлик сиртининг эгрилик радиусини капилляр радиуси г га алмаштирилади: бунда: г — капилляр радиуси, 9 — чегаравий бурчак, демак, h=2a/prg. Суюқликнинг сирт таранглик коэффициента қанча катта, капилляр найнинг радиуси билан суюқлик зичлиги қанча кичик бўлса, капилляр найда суюқлик шунча баланд кўтарилади. Капилляр ҳодисалар табиатда, кундалик турмушда, техникада катта роль ўйнайди. Ўсимликларнинг озиқланиши, организмда моддалар алмашинуви, тупроқ ва ер ости сувларининг кўчиши, ғовак моддаларнинг сув шимиши, техникада кенг татбиқ қилинадиган флотация (мас, фойдали қазилмаларни бойитиш) жараёни Капилляр ҳодисаларга боғлиқ.
Капилляр ҳодисаларни биринчи бўлиб Леонардо да Винчи (16-а.), сўнгра Б. Паскаль (17-а.) ва Ж. Жюрен (18-а.) капилляр найчалар билан тажрибалар ўтказаетганда кашф этишган. Капилляр ҳодисалар назариясини Т. Юнг (1805), П. Лаплас (1806), Ж. У. Гиббс (1875) ва И. С. Громека (1879, 1886) илмий ишларида ривожлантирганлар.
Ад.: Адам Н. К., Физика и химия поверхностей, пер. с анг., М., 1947; Громека И. С, Собр. соч., М., 1952; Фишер И. 3., Статистическая теория жидкостей, М., 1961; С иву хин Д. В., Обший курс физики, т. 2, М., 1975.