МИДИЯ — Эрон тоғлигининг шим.-ғарбий қисмидаги тарихий вилоят; қадимда қабилалар иттифоқи номи, сўнгра пойтахти Экбатона (ҳоз. Ҳамадон) бўлган подшолик (мил. ав. 7-а. 70-й. лари — 6-а. ўрталари). Дастлаб Мидия ликлар мил. ав. 9-а. нинг 2-ярмига оид оссурий йилномаларида қайд этилган. Афтидан, қабила иттифоқи маҳаллий туб қабилалар уюшмасидан ташкил топган; бироқмил. ав. 9—8-а. даёқянги қабилалар келиши билан бу иттифоқда Мидия даги форсийзабон қабилалар устунлик қила бошлаган. Мидия ликлар 9—8-а. ларда ҳарбий демократия шароитида яшаганлар. Бу ибтидоий жамиятдан илк қулчиликка ўтиш даври эди. Жамиятнинг иқтисодий асосини деҳқончилик ва чорвачилик (айниқса, йилқичилик) ташкил қилган, шунингдек, ҳунарман-дчилик турлари ҳам тараққий этган. Мил. ав. 9—8-а. ларда Мидия ликлар уларнинг бир қисм ерларини босиб олган Оссурияга қарши аёвсиз кураш олиб борганлар. Оссурия асоратидан халос бўлгач, Геродотнинг маълумотига кўра, Мидия подшолиги барпо этилиб унинг биринчи подшоси Дейок (мил. ав. 727—675) бўлган. Оссурий манбаларига кўра, эса, Мидия подшолиги мил. ав. 7-а. нинг 70-й. ларида вужудга келган, бунда Оссурияга қарши курашда Мидия ликларни келгинди қабилалар — киммерийлар ва скифлар қўллаб-қувватлашган. Киаксар М. нинг энг буюк подшоси бўлган. Унинг даври (625/4 — 584)да ҳарбий ислоҳот ўтказилиб, қабилалардан тўпланадиган қўшин ўрнига мунтазам қўшин барпо этилган. Мидия кичик бир подшоликдан қад. Шарқнинг қудратли салтанатига айланган. Қисқа вақт ичида М. Манани эгаллаб, Бобил билан иттифоқликда Оссурия давлатини тормор этган, Урарту ва б. ни босиб олган. Мидия салтанатининг ҳудуди Ғарбда — Галис дарёси (ҳоз. Кизил ирмоқ), Шарқца — Ўрта Осиё ва эҳтимол Афғонистонни қамраб олган. Мил. ав. 6-а. ўрталарида Мидияда ички сиёсий вазият кескинлашган. Мил. ав. 550 й. да Мидия форслар томонидан босиб олиниб, сатрапия сифатида Ахоманийлар давлати таркибига киритилган. Мустақил Мидия давлати фақат мил. ав. 4-а. нинг сўнгги чорагида, собиқ Мидиянинг бир қисмида, Жан. Озарбайжон (илгариги Мана)да тикланган. У кейинчалик Мидия ёхуд Кичик Мидия, М. Атропатенаси, Атропатена деб атала бошлаган.
Мидия қад. даврнинг сиёсий, иқтисодий ва маданий тарихида муҳим ўрин эгаллаган. Мидияда зардуштийлик кенг тарқалган. Атропатенадаги Мидия ликларнинг бир қисми маҳаллий кутий — луллу-бей ва манней — матиен қабилалари билан аралашиб кдд. Озарбайжон (озарий) халқининг этногенезида муҳим роль ўйнаган.