НУТАЦИЯ

НУТАЦИЯ (лот. nutatio — тебратиш) — 1) механикада — қаттиқ жисмнинг ўз ўқи атрофида айланиши жараёнидаги тебранма ҳаракати; у жисмнинг хусусий айланиш ўқида содир бўлади; жисм қанча тез айланса, унинг нутацион тебраниш частотаси шунча катта, амплитудаси шунча кичик бўлади. Нутация прецессия билан бир вақтда юз беради. Нутация вақтида жисмнинг хусусий айланиш ўқи б-н прецессия юз берадиган ўқ орасидаги бурчак ўзгаради;

2) астрономияда — Ер айланиш ўқининг бир оз тебраниши. Ернинг суткалик айланишига Қуёш ва Ойнинг тортиш кучлари таъсир этади. Ернинг суткалик айланиш ўқи эклиптиката қиялигини ўзгартирмаган ҳолда ўз йўналишини ўзгартириб боради, чун-ки Қуёш ва Ойнинг прецессион кучлари ҳам ўзгариб туради ва Қуёш ҳамда Ой Ер экваторида бўлганида бу кучлар нолга тенг бўлади, оғиши энг катта бўлганида эса максимумга эришади. Ернинг айланиш ўқи Нутация сини 1737 й. Ж. Брадлей кашф қилган. Бундай нутацион тебранишлар 18,6 йиллик даврга, яъни Ой орбитаси тугунларининг айланиш даврига тенг. Осмон сферасит қутб ярим ўқлари 9», 21 ҳамда 6», 86 нутацион эллипс чизади. Нутациянинг аниқ қийматини 1953 й. америкалик астроном Э. Вулард топган.