ШАРТСИЗ РЕФЛЕКСЛАР, тур рефлекслари — организмнинг ички ва ташқи қўзғатувчилар таъсирига нисбатан ўзгармас, генотип билан боғлиқ бўлган, яъни ирсийланадиган реакцияси. «Шартсиз рефлекслар» терминини И. П. Павлов муайян қўзғатувчиларнинг рецепторларга таъсири натижасида юзага келадиган рефлекслар (оғизга овқат тушганида сўлак ажралиши, бармоққа ўткир нарса санчилганида тортиб олиниши ва б.)ни ифодалаш учун фанга киритган (1903). Шартсиз рефлекслар, асосан, марказий нерв системасининг қуйи бўлимлари (ганглийлар, орқа мия, бош мия дастаси ва б.) билан боғлиқ. Шартсиз рефлексларда қўзғалишнинг рецепторлардан эффекторга ўтадиган йўли рефлектор ёйи дейилади. Шартсиз рефлекслар турнинг барча индивидлари учун умумий бўлиб, организм хаттиҳаракатини доимий (ўзгармас) муҳит шароитига мосланишини таъминлайди.
Шартсиз рефлекслар онтогенез ва филогенезла. ўзгариб боради. Чақалоқларда ҳаёт давомида йўқолиб борадиган эмиш рефлекси соф ҳолдаги Шартсиз рефлексларга мисол бўла олади. Одам вояга етган сари янги (мас, жинсий) рефлекслар пайдо бўла боради. Вояга етган одам ва ҳайвонларда Шартсиз рефлекслар соф ҳолда учрамайди; Ш. р. шартли рефлекслар билан қўшилиб кетади. Шартсиз ва шартли рефлекслар ўртасидаги фарқ нисбий бўлганидан уларни тасниф қилиш анча қийин. Таъсирловчи таъсири хусусиятига ва жавоб реакциясининг биологик моҳиятига биноан Шартсиз рефлексларни ҳимоя, озиқланиш, жинсий, мўлжал олиш ва б. хилларга ажратилади. Мураккаб бир хил хаттиҳаракатлардан иборат тугма рефлекслар инстинкт дейилади. Баъзан инстинкт мазмунан Шартсиз рефлексларга тенглаштирилади.
Зирабулоқ тоғларининг шим. ғарбидаги кичик кон. Чўкинди тоғ жинсларининг Зирабулоқ интрузиви билан туташган қисмида жойлашган. 1943 й. да очилган. Шартсиз рефлекслар даги скарнлар метаморфик сланецлар ичидаги мергелли охактошлар ҳисобига ҳосил бўлиб, линзасимон шаклда учрайди. Скарн рудалари пироксен, гранат, актинолит, кварц, кальцит, шеелит, пирит, пирротин, нонтронит, лимонит минералларидан таркиб топган. Кондаги асосий руда шеелитдир. Шеелит скарнда гранат ва кварц билан бирга майда (2 — 5 мм) доначалар ҳолида деярли бирдек тарқалган. Скарнларда пирит кўп. Кварцсульфид томирчалар, одатда, скарнларда жойлашган, баъзан улар сланецлар ичига ҳам ўтади.