ATMOSFERA ELEKTRI

ATMOSFERA ELEKTRI — atmosferada sodir boʻlib turadigan hodisalar tufayli paydo boʻladigan elektr. Bunga har xil meteorologik elementlar, ayniqsa, bulut, yogʻin, momaqaldiroq, chang boʻronlari katta taʼsir qiladi. Shuning uchun Atmosfera elektri asosan «ochiq» yoki «risoladagi» ob-havoda oʻrganilgan. Atmosfera elektrining paydo boʻlishiga ionizatorlar yordamida ionlashgan molekula va atomlar shaklidagi elektr zaryadlari sabab boʻladi. Bunda hosil boʻlgan ionlar massalari b-n bir-biridan farqlanadi. Atmosfera gaz molekulalari toʻplamidan tashkil topgan va 15 — 30 molekula massasidan iborat boʻlgan ionlar yengil, bundan taxm. 2000-marta katta ionlar ogʻir ionlar deb yuritiladi. 1 sm3 havoda taxm. ikki xil ishorali 500 — 600 yengil ion borligi aniqgsangan. Ogʻir ionlar soni juda ham oʻzgaruvchan boʻlib, 1 sm3 da bir necha minggacha yetadi, koʻpincha, yer yuziga yaqin qatlamda uchraydi. Atmosferaning asosiy ionizatorlari:

1) atmosferaning hamma qatlamlariga taʼsir etuvchi kosmik nurlar;

2) atmosfera va Yerdagi radioaktiv moddalarning nurlanishi (ular 5 — 6 km balandlikkacha taʼsir qiladi);

3) Quyoshning ultra-binafsha va korpuskulyar nurlari (ular atm. ning 50 — 60 km dan yuqori qatlamlarida taʼsir qiladi). Atmosferaning ionlanishi tufayli elektr maydoni va elektr toklari paydo boʻladi, havo elektr oʻtkazuvchan boʻlib qoladi. Havoning elektr oʻtkazuvchanligi balandlik oshgan sari keskin oshadi va ionosfera qatlamlarida katta miqdorga yetadi. Elma chiroqlari ʼayashin Atmosfera elektrining koʻrinishlaridan biridir. Atmosfera elektrining elektr uzatish va aloqa tarmoqlariga, aviatsiyaga, baland bino va qurilmalarga zararli, baʼzan xavfli taʼsiri mavjud.